دانشمندان و داروسازان سه سال پس‌ازآنکه ویروس اسرارآمیز مرس برای نخستین بار در میان انسان‌ها ظاهر شد، می‌گویند عذری برای نداشتن واکسنی که بتواند افراد را در مقابل این بیماری حفظ کند، وجود ندارد.

به گزارش نامه نیوز، حقایق مربوط به کوروناویروسی که باعث نشانگان تنفسی خاورمیانه (MERS) می‌شود، به‌کندی آشکارشده است، و این امر تا حدی به علت رفتار پنهان کارانه عربستان سعودی بوده است که شیوع بیماری در سال 2012 در آن آغاز شد.

به‌هرحال دانشمندان می‌دانند که ویروس مرس، مشابه با ویروس مرگبار سارس که احتمالاً از خفاش‌ها منشأ گرفته بود، با شترها ارتباط دارد، و می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. آن‌ها همچنین ساختار مولکولی این ویروس را شناخته‌اند.

همه این‌ها جزئیات علمی برای آغاز ساختن واکسن را در اختیار پژوهشگران می‌گذارد، و این موضوع که این کار هنوز شروع نشده است، باعث استیصال آشکار آنان شده است.

مشکل این است که شرکت‌های بزرگ داروسازی هنوز درباره مسائل اقتصادی چنین واکسنی تردید دارند، و هیچ دولتی تابه‌حال پیشنهادی برای حمایت مالی از یک برنامه عمده پژوهشی را در میان نگذاشته است.

آدریان هیل، استاد و رئیس انستیتوی جنر در دانشگاه آکسفورد در بریتانیا دراین‌باره گفت: «سؤال این است: چه مدت باید در انتظار ماند و فقط این شیوع‌ها را پیگیری کرد، پیش از آنکه تصمیمی جدی برای ساختن واکسن بگیریم؟»

«نشانه‌ای از محو شدن مرس وجود ندارد. این بیماری از سال 2012 وجود داشته است، و در حال حاضر شواهد واضحی از انتقال انسان به انسان آن وجود دارد.»

کره جنوبی تابه‌حال ابتلای بیش از 150 نفر به مرس را در شیوعی که از یک مرد بازرگان بازگشته از خاورمیانه آغاز شد، گزارش کرده است. شانزده نفر هم به علت این بیماری درگذشته‌اند.

اما اکثریت موارد عفونت‌های مرس در عربستان رخ‌داده است که از سال 2012 تاکنون بیش از 1000 نفر در آن آلوده‌شده‌اند و حدود 454 نفر درگذشته‌اند.

درعین‌حال در طول این مدت مواردی از بیماری از دست‌کم 25 کشور ازجمله آمریکا و چین گزارش‌شده است. مرس که باعث سرفه، تب و مشکلات تنفسی می‌شود، می‌تواند به ذات‌الریه و نارسایی کلیه بینجامد.

تصور برخی از دانشمندان این است که این ویروس از مرزهای بین‌المللی دیگر هم بدون اینکه شناسایی شود، عبور کرده است، چراکه تشخیص مرس و افتراق آن از سایر بیماری‌های تنفسی که افراد سالمند یا دارای بیماری زمینه‌ای را در بیمارستان می‌کشند، همیشه ممکن است ممکن نباشد.

عفونت مرس ناشی از کوروناویروسی از همان خانواده ویروسی است که یکی دیگر از اعضای آن در سال‌های 2002 تا 2003 باعث ایجاد «نشانگان حاد شدید تنفسی»(SARS) شد و به مرگ 800 نفر در سراسر جهان انجامید.

ويروسي كه بسيار مرگبار است

مرس میزان بسیار بالاتر مرگ‌ومیر نسبت به سارس دارد (38 درصد نسبت به 10 درصد)- اما نسبت به سارس، کندتر از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود، و بنابراین دست‌کم در حال حاضر کمتر تهدیدآمیز است.

هیل می‌گوید: «احتمالاً کره جنوبی شیوع این ویروس را کنترل خواهد کرد. اما آیا باید خطر شیوع‌های بعدی را بپذیریم؟ نه. آیا باید واکسن مرس را بسازیم؟ بله. آیا کسی می‌تواند از پس از مخارج آن برآید؟ بله، دولت عربستان سعودی. بنابراین آیا کاری باید انجام داد؟ بله، شخصی باید برود و هر چه زودتر واکسن مرس بسازد؟»

بنابراین تابه‌حال فقط معدودی از شرکت‌های بیوتکنولوژی کوچک، ازجمله شرکت‌های گرفکس، اینوویو، نواواکس بر روی ساختن واکسن مرس کارکرده‌اند و پژوهش‌های آن‌ها هنوز پیش‌بالینی است.

اما شرکت‌های داروسازی بزرگ مانند گلاکسواسمیت‌کلاین (GSK) در انتظار موقعیت مانده‌اند.

ریپلی بالو، کارشناس بیماری‌های عفونی در GSK که کار بر روی ساختن واکسن ابولا در این شرکت را رهبری کرده است، می‌گوید: «ما برنامه فعالی برای ساختن واکسن مرس نداریم، اما یقیناً درباره کارهایی باید درصورتی‌که تصمیم به ساختن واکسن گرفته شود، انجام داد، فکر می‌کنیم. فهرستی از بیماری‌های تهدیدآمیز وجود دارد که دانشمندان درباره اقدام بالقوه درباره‌شان وجود دارند، و مرس در رأس آن قرار دارند.»

مسئله برای شرکت‌های داروسازی منفعت‌جو این است که چه کسانی از این واکسن استفاده خواهند کرد و چه کسانی پول آن را خواهند پرداخت و آیا بازاری تجاری برای آن وجود دارد.

بسیاری از کارشناسان، ازجمله بیل گیتس میلیارد انسان‌دوست و قهرمان بهداشت جهانی، اکنون این بحث را مطرح کرده‌اند که باید فرآیندی بسیار سامان‌یافته‌تر وجود داشته باشد که در آن دولت‌ها و شرکت‌ها با یکدیگر همکاری کنند تا از کار تولید زودرس واکسن حمایت شود.

موضوع این نیست که ما دانش و مهارت علمی لازم را نداریم.

بالو می‌گوید: «ویروس‌ها ارگانیسم‌های بسیار ساده‌ای هستند و همه آنتی‌ژن‌هایی که برای واردکردن آن‌ها به درون سلول‌ها ضروری است، بر روی سطحشان قرار دارند. هر کسی می‌داند که چه جایی در مرس را باید هدف قرارداد، هدف باید پروتئین میخی هسته این ویروس باشد که به گیرنده‌های سلول متصل می‌شود و امکان ورود ویروس را به سلول فراهم می‌کند. این پروتئینی منفرد است که می‌توان از آن برای القای پاسخ ایمنی استفاده كرد.»

با توجه به شیوع بیماری مرس در کره‌جنوبی و گزارش‌های حاکی از مرگ و میر بر اثر این بیماری، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت تمهیدات بهداشتی ایران برای جلوگیری از ورود این بیماری به کشور را تشریح کرد.

دکتر محمدمهدی گویا ، درباره تمهیدات در نظر گرفته شده برای مقابله با بیماری مرس با توجه به شیوع موارد این بیماری در کره‌جنوبی گفت: سال گذشته نیز ما 6 مورد از این بیماری را در کشور داشتیم و آمادگی‌های لازم برای مواجهه با این بیماری به طور کامل در کشور برقرار است.

وی گفت: ویژگی این بیماری آن است که در اصل از حیوان به انسان منتقل می‌شود و راه انتقال آن تماس نزدیک با حیوان آلوده و خوردن لبنیات حیوانی آلوده است، اما در شرایطی ممکن است راه انتقال این بیماری تغییر کرده و انسان را به شکل دیگری مبتلا کند مانند آنچه که اکنون در کره‌جنوبی اتفاق افتاده است.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت افزود: روند انتقال این بیماری در کره‌جنوبی به این شکل بوده که فردی این بیماری را با خود از کشور دیگری به کره‌جنوبی آورده است و در این کشور بیماری از حیوان به انسان منتقل نشده، بلکه انتقال بیمارستانی رخ داده است. حال مشاهده می‌کنید که تاخیر در شناسایی یک بیماری می‌تواند چه پیامدهایی داشته باشد. به طوری که تاکنون 128 مورد از این بیماری در کره‌جنوبی رخ داده و 11 نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند. تقریبا اغلب این موارد نیز به صورت انتقال از داخل بیمارستان بوده است.

گویا افزود: بنابراین رعایت نکات بهداشتی در داخل بیمارستان حرف اول را می‌زند. البته هنوز راه‌های انتقال این بیماری به طور کامل شناخته نشده است،‌ اما مسلم آن است که نهایت دقت در برخورد با بیماران احتمالی باید به عمل آید، یعنی در صورت مسافرت به کشورهای در معرض خطر این بیماری، اگر فرد هنگام بازگشت به کشور دچار علائم بیماری بود، باید بررسی‌های لازم به دقت برای وی صورت گیرد و فرد در شرایط خاصی نگهداری شود تا تکلیف وی به لحاظ بیمار بودن یا نبودن مشخص شود.

وی اظهار کرد: اهمیت این موضوع از آنجاست که بیماری مرس درمان ندارد و کسی که مبتلا می‌شود تا 35 درصد ممکن است جان خود را از دست بدهد. در کره‌جنوبی نیز هنوز بررسی‌ها تکمیل نشده و سازمان جهانی بهداشت تیم کارشناسی قوی را به آنجا اعزام کرده تا موضوع به دقت بررسی شود. بررسی‌های اولیه در کره‌جنوبی نشان داده که مراقبت از بیماران در داخل بیمارستان‌ها باید به طور جدی مورد بازنگری قرار گرفته و اصلاح شود.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره تمهیدات بهداشتی ایران برای مقابله با این بیماری نیز گفت: نظام مراقبت بهداشتی در مرزها فعال است. مطابق مقررات این نظام مراقبت در تمام مرزهای زمینی، دریایی و هوایی مستقر است و وظیفه دارد فردی که مستقیم و غیرمستقیم از کشورهای آلوده به ایران مراجعه می‌کند را مورد بررسی قرار بدهد و در صورت مشاهده علائم بیماری بررسی‌های لازم برای وی به عمل آید. چنانچه شکی به علائم بیماری وجود داشته باشد، فرد را تحت شرایط خاصی مورد آزمایش قرار می‌دهند.

گویا تاکید کرد: ما مسافرت مستقیم به کشور کره نداریم، اما به صورت غیرمستقیم مسافرانی وارد می‌شوند. ماموران بهداشتی در مرزها آمادگی اطلاع‌رسانی درباره این بیماری را دارند. همچنین بسته‌های آموزشی ویژه تهیه شده و در اختیار مسافران قرار می‌گیرد. در صورتی که مشکلی هم وجود داشته باشد، تمهیدات لازم اعمال می‌شود.

وی درباره علائم این بیماری بگفت: این بیماری عمدتا با تب، سرفه و مشکلات تنفسی خود را نشان می‌دهد و به تدریج پیشرفت می‌کند. در صورت پیشرفت بیماری ممکن است علائم بیماری، نظیر اسهال و استفراغ نیز وجود داشته باشد. با پیشرفت مجدد بیماری فرد دچار نارسایی کلیه، شوک و حتی مرگ خواهد شد؛ البته برخی موارد بیماری با مراقبت‌های مناسب درمان می‌شود.

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره افراد در معرض خطر این بیماری نیز گفت: افراد سنین بالا مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای به ویژه بیماران قلبی، ریوی، نارسایی‌های کلیوی، نارسایی کبد، کسانی که تحت درمان سرطان قرار دارند، مبتلایان به ضعف سیستم ایمنی بدن و دیابتی‌های پیشرفته در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

گویا در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا این بیماری ایران را نیز تهدید می‌کند یا خیر؟ گفت: مرس بیماری نیست که قابل پیش‌بینی باشد و بتوان با تمهیداتی نظیر واکسن جلوی آن را گرفت، بنابراین بیماری که شرایط انتقالش اینچنین است باید برای مقابله با آن آمادگی وجود داشته باشد البته خوشبختانه این بیماری به آسانی منتقل نمی‌شود، اما در هر صورت مراقبت‌های لازم برای این بیماری نیز به عمل می‌آید.