پیشرفت روز افزون علم و فناوری انسان‌ها را وادار کرده تا بیشتر از هر زمان دیگری به ساخت سکونتگاه‌های دائم در فراسوی زمین فکر کنند. بقای جمعیت انسان‌ها در صورت غیرقابل سکونت شدن زمین به مستعمرات فضایی بستگی دارد؛ زیرا منابع سرشار و دست‌نخورده آنها بستر مناسبی برای گسترش زندگی است.
 
جمعیت زمین با سرعت رو به افزایش است؛ در حالی که جا و منابع کافی برای این شمار جمعیت وجود ندارد. در این میان، عده ای معتقدند که اگر قرار است حیات انسان ها حفظ شود، باید پا را فراتر از زمین گذاشت. ایلان ماسک، بنیانگذار شرکت گردشگری فضایی اسپیس اکس (SpaceX)، ایده ساخت سکونتگاه های فرازمینی را از این جهت حائزاهمیت می داند که اگر روزی حادثه ای فاجعه بار برای زمین رخ داد، نسل بشر از میان نرود.
 
شاید این یک رویای دست نیافتنی به نظر برسد، اما فراموش نکنید که در نهاد آدمی یک غریزه ابدی برای کشف ناشناخته ها وجود دارد. البته، موانع چندان زیادی در مسیر تحقق این رویا باقی نمانده است. جفری هافمن، فضانورد اسبق ناسا، اشاره می کند که ما اکنون از لحاظ سطح فناوری و تجهیزات در مرحله ای هستیم که فقط می توانیم به چند مقصد نزدیک در منظومه شمسی خودمان فکر کنیم. هافمن، ماه و مریخ را پیشنهاد می دهد که آن قدرها هم از زمین دور نیستند و حداقل می توانیم به انجام این سفرها در آینده نزدیک فکر کنیم.

مستعمرات فضایی چه شکلی دارند؟
هرمان پوتوچنیک، مهندس اتریشی ـ مجارستانی صنایع موشکی، نظریه فضاپیمای مدور را در دهه ۱۹۲۰ مطرح کرد؛ چیزی شبیه یک بشقاب پرنده که برای ایجاد جاذبه مصنوعی به دور خودش می چرخد و از یک آینه مقعر بزرگ کمک می گیرد تا نور خورشید را متمرکز و از آن به عنوان یک منبع انرژی استفاده کند. زمانی که این ایده مطرح شد کسی فکر نمی کرد که روزی واقعیت پیدا کند، اما تا سال ها همچنان مورد توجه کاوشگران فضا بود، تا جایی که انجمن بین سیاره ای بریتانیا سه دهه قبل از فرود آمدن انسان بر ماه آن را پیش بینی کرد.
 
زندگی روی مریخ یا سیاره های دیگر چگونه است؟
عده دیگری از کارشناسان به زندگی روی مریخ یا ماه فکر می کنند و به طرز حیرت انگیزی درصددند تمدن نوین انسانی را تا سال ۱۴۰۴ در مریخ شکل دهند. پیشبرد این نظریه مستلزم ایجاد یک زیست کره مصنوعی است که دارای تمام عناصر ضروری برای گسترش زندگی باشد. پروژه مارس وان نمونه ای از این طرح است که اجرای آن از سال ۱۳۹۱ آغاز شد و تاکنون ۴۰ داوطلب از میان ۲۰۰ هزار نفری که ثبت نام کرده بودند، انتخاب شده اند. پذیرفته شدگان باید طی یک برنامه مستند تلویزیونی، آموزش های لازم را ببینند. رسانه های جمعی به گردانندگان این طرح کمک می کنند تا با جذب سرمایه گذاران راغب، بودجه مورد نیاز را کسب کنند. البته، پروژه مارس وان مخالفانی هم دارد، اما حداقل مصداق بارز اشتیاق انسان به زندگی در جایی جز زمین است.

شرکت گردشگری فضایی اسپیس اکس از یک مریخ نورد غول آسا صحبت می کند که اگر بعد از فرود آمدن بر سیاره سرخ قابل استفاده مجدد باشد، هزینه سفرهای برگشت به مقدار چشمگیری کاهش خواهد یافت. ماسک اضافه می کند که این فقط در حد یک فرضیه است؛ اما اگر در حوزه سفرهای فضایی پیشرفت کنیم و مریخ قابل سکونت شود، یعنی می توانیم به هر جایی از منظومه شمسی دست پیدا کنیم، مثلا اقمار بیرونی مشتری یا شاید هم قمر تیتان زحل. ماسک حتی به ستاره آلفا قنطورس فکر می کند که چهار سال نوری از ما فاصله دارد و اگر با ۱۰ درصد سرعت نور به سمت آن حرکت کنیم حدود ۴۰ سال طول می کشد، آن هم به شرط این که بلافاصله بعد از حرکت به این سرعت برسیم… چنین چیزی هنوز ممکن نیست، اما فقط یک لحظه فکر کنید که انسان می توانست تا این حد پیشرفت کند، آن وقت چه چیزها که ممکن نمی شد.

تصویری هنری از سکونتگاه فضایی استوانه ای دو قلوی اونیل که در سال ۱۹۷۰ برای مستعمره های فضایی ارائه شد.
 
زندگی در فضا با چه مشکلاتی همراه است؟
زندگی در ایستگاه فضایی بین المللی، چالش های بزرگی را که با آنها روبه رو هستیم نشان ما می دهد. تأمین آب مصرفی فقط شش نفر حدود دو میلیارد دلار در سال هزینه دربردارد؛ تازه اگر به مشکل تأمین غذا و اکسیژن اشاره نکنیم. در حالت ایده آل، مستعمرات فضایی باید به خودشان متکی باشند یا این که منابع مورد نیازشان را از سیارک های نزدیک استخراج کنند. از طرف دیگر، زندگی در فضا برای جسم انسان پیامدهای ناخوشایندی به همراه دارد. کاهش جاذبه موجب تحلیل استخوان ها و ماهیچه ها می شود. افزایش خطرناک فشار داخلی سر، به اختلالات موقت و دائم چشمی می انجامد.