بهداشت استخر-شنا یکی از ورزش ها و سرگرمی های بسیار مناسب و لذت بخش برای کلیه افراد در سنین مختلف، به ویژه در فصل گرما محسوب می شود.

این تفریح سالم نه تنها در هوای گرم تابستان، بلکه در روزهای سرد زمستان نیز طرفداران زیادی دارد. آن چه در همه استخرها باید مورد توجه قرار گیرد، مسائل بهداشتی به ویژه پاکیزگی آب و تجهیزاتی است که باید به طور کامل تحت نظارت و کنترل قرار گیرند.
 
استخر شنا به حجم مشخصی از آب اطلاق می‌شود كه معمولاً در یك فضا با ابعاد و اندازه مشخص محصور شده است. آب استخرها معمولاً از منابع آب آشامیدنی هستند كه با اضافه كردن مواد گندزدا تصفیه شده‌اند. استخرهای شنا به یكی از سه شكل پر و خالی شونده، با گردش آب و یا با جریان مداوم آب وجود دارند.
استخر شنا محل مناسبی برای انتقال بیماریهای عفونی و پوستی می‌باشد. اهمیت بهداشت آب استخرهای شنا در رابطه با كیفیت میكروبی و شیمیایی آن می‌باشد.

استخرها بعلت اینكه در یك مدت زمان محدود به طور همزمان مورد استفاده تعداد زیادی از افراد قرار می‌گیرند همیشه با مسائل و خطرات بهداشتی همراه می‌باشند. چنانچه منبع تأمین كننده آب استخر كاملاً سالم هم باشد، ورود حتی مقادیر جزیی باكتریهای پاتوژن (بیماریزا) توسط شناگران احتمال خطر عفونت را به همراه دارد. از بین بیماریهای منتقله از طریق شنا می‌توان به تب تیفوئید، دیسانتری، تراخم لیپتوسپیروزیس، كرمهای حلقوی، عفونت‌های پوستی، خارش شناگران، عفونت سینوسها، عفونت گوش و گلو اشاره كرد.



● رعایت نکات و مقررات بهداشتی توسط شناگران در استخرها

به منظور پیش گیری از بیماری ها، ضرورت دارد که شناگران به دستورات و نکات بهداشتی زیر توجه کنند:

۱) شناگران موظف هستند که قبل از ورود به استخر، بدن خود را با آب گرم و صابون بشویند. همچنین بعد از استفاده از آب استخر همین عمل را انجام دهند تا از آلودگی های احتمالی پیش گیری به عمل آید.

۲) قبل از ورود به استخر، حتما پاهای خود را در حوضچه ضد عفونی به مدت یک دقیقه قرار دهند.
۳) شناگران قبل از ورود به استخر، باید مثانه خود را تخلیه کنند.
۴) در صورت استفاده از توالت در محوطه استخر شنا، شناگر می باید قبل از ورود به استخر، بدن خود را با آب و صابون بشوید و از حوضچه کلر عبور کند.

۵) شنا گر از ورود به استخری که به طور کامل پر آب نیست و یا نجات غریق در محوطه نیست، خودداری کند.
۶) شناگران از بردن مواد غذایی، ظروف مختلف به ویژه شیشه به محوطه استخر خودداری کنند.
۷) هر شناگر باید دارای وسایل اختصاصی شنای تمیز باشد.

 
● شرایط مطلوب آب استخر(بهداشت استخر)

بعضی از پارامترهای شیمیایی، فیزیكی و بیولوژیكی كه در كیفیت آب استخرهای شنا مورد توجه می‌باشند عبارتند از :

1. PH آب استخر  : PH درجه اسیدی و بازی آب را نشان می‌دهد. PH مناسب آب استخرهای شنا بین 8-2/7 توصیه شده است. خورندگی سطوح، ایجاد لك، تحریك و سوزش چشم و پوست شناگران از اثرات PH پایین و رسوب‌گذاری، كاهش كارایی كلر برای گندزدایی، كدر شدن آب استخر (حالت ابری)، تحریك و سوزش چشم و پوست از اثرات PH بالا در آب استخرهای شناست.

2. دمای آب استخر: در استخرهای سرپوشیده، كنترل دمای آب استخر و محیط آن (هوای استخر) دارای اهمیت است. توصیه می‌شود دمای هوای استخر حدود 3 درجه سانتیگراد گرمتر از دمای آب استخر باشد. دمای پیشنهاد شده برای  آب استخر برای استفاده عموم 27، درجه مطلوب 24-23 و در وضعیت ایده آل 28-26 درجه سانتیگراد می‌باشد.
دما نباید بیشتر از 29 درجه باشد چرا كه شنا كردن در آبهای بالای 30 درجه ممكن است موجب وقفه تنفسی در فرد گردد.
 
3. شفافیت آب استخر: شفافیت از مهمترین ویژگیهای ظاهری آب استخرهای شنا می‌باشد و از جنبه‌های زیر حائز اهمیت است:
– عدم وجود ذرات معلق و كلوئیدی در آب استخر كه مانع تماس مستقیم و مناسب عامل گندزدا با میكروارگانیسم‌ها می‌شود.
– افراد قادر خواهند بود عمق آب استخر را تخمین بزنند و از وجود خطرات احتمالی به آسانی مطلع شوند و می‌توانند با اطمینان خاطر در آب استخر شنا نموده و شیرجه بزنند.
– ایجاد شرایط دلپذیر، خوشایند و مطلوب در آب استخر به همراه جنبه‌های زیبا شناختی برای استفاده‌كنندگان.
شفافیت آب استخر باید به حدی باشد كه یك صفحه سیاه و سفید به قطر 15 سانتیمتر، در عمیق‌ترین نقطه استخر به راحتی دیده شود.
4. مشخصه های میكروبی در استخر: كیفیت میكروبی آب استخرهای شنا مهمترین عامل در استفاده سالم از استخر می‌باشد. اكثر میكروارگانیسم‌هایی كه در آب استخر یافت می‌شوند، خطرناك نیستند.به علاوه در فرآیند گندزدایی و تصفیه، تمامی میكروارگانیسم‌ها كه شامل باكتریها، ویروسها، جلبكها و قارچ‌ها می‌باشند نابود می‌شوند.مسئله عمده، آلودگی ثانویه ناشی از تماس ترشحات دهان، بینی، پوست و دفع ادرار می‌باشد.
برای گندزدایی آب استخرهای شنا روشهای متعددی مانند استفاده از كلر، برم، ید، سیانورات‌های كلره و لامپ‌های اشعه ماوراء بنفش استفاده می‌شود.
در حال حاضر كلر گزینه انتخابی برای گندزدایی آب استخرهاست. بخشی از كلر اضافه شده صرف اكسیداسیون مواد آلی و معدنی موجود در آب استخر شده و مابقی صرف گندزدایی آب استخر می‌شود. جهت اطمینان از گندزدایی آلودگی‌های ثانویه همواره باید مقداری كلر آزاد باقیمانده در آب وجود داشته باشد. توصیه می‌شود میزان كلر آزاد باقیمانده حداقل 6/0 میلی گرم در لیتر باشد.
 
این میزان كلر در PH بین 6/7-2/7 باعث ایجاد نتایج باكتریولوژیكی رضایت بخش خواهد شد. اما عملاً بین 3-1 میلی گرم در لیتر كلر آزاد باقیمانده مورد نیاز است. چرا كه افزایش آلودگی‌های احتمالی به همراه نوسانات PH كه كارایی كلر را محدود می‌كند، نیاز به كلر بیشتر را ضروری می‌نماید.
تحریك و سوزش چشم ممكن است بر اثر شنا در آب با PH كمتر از 4/7 همراه با حضور كلر تركیبی باقیمانده (كلرآمین) اتفاق افتد.

آب حوضچه پاشویه باید حداقل حاوی 15 میلی گرم در لیتر كلر باشد. تماس كوتاه مدت پا با آب حوضچه اطمینان كافی جهت گندزدایی ایجاد نخواهد كرد. كلر علاوه بر غلظت، نیاز به زمان كافی برای اثرگذاری دارد. اگر چه غلظت بالای كلر در حوضچه نیاز به زمان را محدود كرده است اما یك مكث چند ثانیه‌ای در حوضچه ضروری به نظر می‌رسد.

پرهیز از شنا در مواقع ابتلا به بیماریهای عفونی و مسری (پوستی، گوارشی و تنفسی) كمترین انتظاری است كه از افراد مراجعه كننده به استخرهای شنای عمومی وجود دارد چرا كه امكان سرایت بیماری به دیگر استفاده‌كنندگان وجود خواهد داشت.

شناگاههای طبیعی (رودخانه‌ها، چشمه‌ها، دریا، سدها و …)
شناگاههای طبیعی در فصل تابستان ممكن است جهت شنا مورد استفاده قرار گیرند، همه ساله موارد زیادی از غرق شدن شناگران در دریا، رودخانه‌ها و دیگر محلهای مورد استفاده اتفاق می‌افتد كه عمدتاً ناشی از بی‌توجهی افراد به رعایت نكات ایمنی است. بنابراین مسئله اساسی در استفاده از شناگاههای طبیعی توجه به حفظ ایمنی شناگران است.
به لحاظ بهداشت و سلامت نیز آب این مناطق ممكن است حاوی آلاینده‌های میكروبی، شیمیایی و فیزیكی باشد. با آغاز فصل گرما و حضور مردم در شناگاههای طبیعی، موارد زیادی از ابتلا افراد به بیماریهای منتقله از آب گزارش می‌شود. بدیهی است كه تماس با آبهایی كه هیچگونه اطمینانی جهت عدم وجود باكتری، قارچ و … در آنها وجود ندارد ممكن است سبب ابتلا به بیماریهای گوارشی و پوستی گردد.

آلودگی‌های زیست محیطی نكته قابل توجه دیگری است كه باید مد نظر قرار گیرد. آلاینده‌های شیمیایی (مانند سرب و جیوه) ناشی از تخلیه فاضلاب و یا پساب كارخانه‌ها در بالا دست رودخانه‌ها و آبریزها ممكن است سبب ایجاد مشكل گردد.
قبل از استفاده از هر آبی جهت شرب، شنا، تفریح و یا هر مورد دیگر باید جنبه‌های ایمنی بهداشتی در ابعاد سلامت فردی و زیست محیطی مورد توجه قرار گیرند.