قبل از ورود به بخش دوم تعاليم عاليه اسلام، لازم است بدانيم كه اصول عقايد اسلام، ارتباط به فكر و انديشه انسان دارد، لذا بايد اعتقاد به آن از روى دليل و اجتهاد باشد، امّا فروع دين كه دامنه وسيع آن، همه جزئيّات و كليّات زندگى، حركات و سكنات انسان، از قبل از تولّد تا بعد از وفات را در برمى گيرد و انسان - غالباً - نمى رسد در همه آنها اجتهاد كند، مى تواند در آن از مجتهد جامع الشرايطى تقليد نمايد.

[rtl] [/rtl]

[rtl]از آنجا كه فروع دين اسلام بسيار است، ما تنها به ده مورد مهم و معروف آن اشاره نموده، سپس به بيان بعضى ديگر كه احتياج به كمى توضيح دارد مى پردازيم:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]فروع دين اسلام بسيار است و ما به ذكر ده‏تاى آن مى‏پردازيم:[/rtl]

[rtl]1 ـ نماز.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ روزه.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ خمس.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ زكات.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ حج.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ جهاد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]7 ـ امر به معروف.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]8 ـ نهى از منكر.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]9 ـ تولى.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]10 ـ تبرى.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]بايد دانست كه احكام و دستورات ديگرى مانند خريد و فروش، ازدواج، قصاص، ديات، قضاوت و... از فروع دين است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]اول: نماز[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]نماز بر دو قسم است: واجب و مستحب:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]نماز واجب:[/rtl]

[rtl]نمازهاى واجب بر چند قسم است كه مهمترين آنها نمازهاى شبانه روزى است.[/rtl]

[rtl]در شبانه روز واجب است پنج مرتبه نماز بخوانيم:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]1 ـ نماز صبح، و آن دو ركعت است كه وقتش از طلوع فجر تا طلوع آفتاب مى‏باشد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ نماز ظهر، و آن چهار ركعت است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ نماز عصر، و آن چهار ركعت است. (وقت اين دو نماز از اول ظهر تا غروب آفتاب است).[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ نماز مغرب، و آن سه ركعت است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ نماز عشاء، و آن چهار ركعت است. (وقت اين دو نماز از اول مغرب تا نيمه شب شرعى است).[/rtl]

[rtl]اين طريق نماز خواندن براى كسى است كه مسافر نيست ولى شخص مسافر بايستى نمازهاى چهار ركعتى خود: (ظهر، عصر، عشاء) را مانند نماز صبح دو ركعتى بخواند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]نماز مستحب:[/rtl]

[rtl]نمازهاى مستحبى، زياد است و مهمترين آنها نافله‏هاى شبانه روزى است بدين طريق:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]1 ـ نافله صبح دو ركعت و وقت خواندن آن پيش از نماز صبح است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ نافله ظهر، هشت ركعت است و بايد دو ركعت دو ركعت خوانده شود و وقت آن قبل از ظهر است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ نافله عصر، هشت ركعت است كه بايد قبل از عصر و دو ركعت دو ركعت خواند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ نافله مغرب چهار ركعت است كه بعد از مغرب دو ركعت دو ركعت بايد خواند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ نافله عشاء دو ركعت است كه بعد از نماز عشاء نشسته خوانده مى‏شود.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ نافله شب، يازده ركعت است، كه دو ركعت دو ركعت بايد خواند. و ركعت يازدهمى را تنها بجا آورد و وقت آن از نيمه شب تا اذان صبح است تمام اين نافله‏ها را بايستى مانند نماز صبح بجا آورد بجز اينكه در نيت باهم فرق دارند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]دوم: روزه[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]بر هر فرد مكلف واجب است كه: در ماه مبارك رمضان اگر مريض يا مسافر يا حائض يا معذور بعذر ديگرى نباشد روزه بگيرد، روز عبارت است از اينكه انسان پيش از اذان صبح نيت كند كه: فردا روزه مى‏گيرم قربة الى الله، و از اول شفق تا مغرب شرعى از مفطراتى كه روزه را باطل مى‏كند دورى نمايد: و مفطرات نه چيز است:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ جماع.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ اماله نمودن با چيز روان.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ رساندن غبار غليظ به حلق.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ باقى ماندن بر جنابت تا طلوع شفق.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]7 ـ فروبردن سر بزير آب.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]8 ـ دروغ بستن به خدا و پيامبر و امام(ع).[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]9 ـ قى عمدى.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]چند مسأله:[/rtl]

[rtl]1 ـ اول ماه رمضان و اول ماه شوال، به يكى از سه چيز ثابت مى‏گردد:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]ألف ـ ديدن ماه.[/rtl]

[rtl]ب ـ دو نفر شاهد عادل شهادت دهند كه: ماه را ديده‏اند.[/rtl]

[rtl]ت ـ حاكم شرع حكم دهد كه: ماه ديده شده.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ كسى كه در ماه رمضان روزه خود را عمدا بشكند براى كفاره آن يكى از اين سه كار را بايد بجا آورد:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]ألف ـ يا شصت روز روزه بگيرد.[/rtl]

[rtl]ب ـ يا شصت فقير را سير كند.[/rtl]

[rtl]ت ـ يا بنده مؤمنى را آزاد كند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ بر هر مكلفى كه مى‏تواند، واجب است در روز عيد فطر براى خود و هركه نان خور او است براى هريك نفر مقدار تقريبا سه كيلو گرم گندم، يا جو يا ذرت، بعنوان (زكات فطره) بپردازد و نيز مى‏تواند قيمت هريك را حساب كرده به فقرا رد كند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ مستحب است در روز عيد فطر (نماز عيد) خوانده شود. (در اين مسأله اختلاف است).[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]سوم: خمس[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]خمس عبارت است از يك پنجم مال كه در اين هفت چيز واجب مى‏شود:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]1 ـ سودى كه از راه: تجارت، كشاورزى، اجاره مستغلات و هرنوع كسب مشروع بدست مىآيد، كه پس از گذراندن مخارج ساليانه بايد خمس آنچه پس انداز مى‏شود پرداخت گردد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ معادن طلا، نقره، نفت، نمك، آهن و مانند آن.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ گنج، هركس گنجى را يافت خمس آن با شرايطش واجب مى‏شود.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ مال حلال مخلوط به حرام، در صورتى كه مقدار حرام و صاحب آن را نداند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ آنچه از جواهرات دريا بوسيله فرورفتن در آب (غواصى) بدست آورند، مانند صدف و مرجان و...[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ غنيمت جنگى كه در حال جنگ و يا دفاع از كفار بدست مى‏آيد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]7 ـ زمينى كه كافر ذمى از مسلمان بخرد يا بنحو ديگر به كافر منتقل شود.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]خمس بدو قسمت تقسيم مى‏گردد:[/rtl]

[rtl]1 ـ نصف آن براى سادات فقير كه نمى‏توانند كسب كنند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ نصف ديگر آن، به مجتهد عادل داده مى‏شود كه در راه مصارف اسلامى مصرف كند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]چهارم: زكات[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]زكات بر نه چيز واجب است:[/rtl]

[rtl]1 ـ خرما.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ كشمش.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ گندم.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ جو.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ شتر.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ گوسفند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]7 ـ گاو.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]8 ـ طلا.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]9 ـ نقره.[/rtl]

[rtl]و زكات مال التجاره مستحب است. زكات در هشت مورد به مصرف مى‏رسد:[/rtl]

[rtl]1 ـ فقير.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ مسكين، و آن كسى است كه از فقير سخت‏تر مى‏گذراند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ مأمورين وصول زكات.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ كافرانى كه اگر زكات به آنها داده شود به اسلام مايل شوند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]5 ـ در راه آزاد كردن بردگان.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ بدهكارى كه نمى‏تواند وام خود را بپردازد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]7 ـ (سبيل الله) مانند ساختن مسجد و پل و هركارى كه براى مسلمانان نفع عمومى دارد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]8 ـ (ابن السبيل): مسافرى كه در سفر مانده است، گرچه در شهر خودش ثروتمند است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]اگر مردم اين دو حق واجب: (خمس و زكات) را بپردازند بر روى زمين مستمندى باقى نمى‏ماند و مصالح اسلامى تعطيل نمى‏گرديد، همانطورى كه تاريخ مسلمانان صدر اسلام كه بقوانين اسلام عزيز رفتار مى‏كردند شاهد زنده‏اى برگفتار ماست.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]پنجم: حج[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]يكى از اركان اسلام حج است و بر هر فرد مكلفى كه قدرت داشته باشد، واجب است در مدت عمر يك بار براى انجام مراسم حج به مكه (خانه خدا) برود.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]مراسم حج بر دو قسم است:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]قسم اول: عمره، و آن عبارت است از:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]1 ـ احرام، يعنى: لباسهاى خود را در آورده و دو جامه كه به آن احرام مى‏گويند بپوشد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ طواف عمره، يعنى: هفت بار اطراف خانه كعبه بگردد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ نماز طواف عمره، يعنى: دو ركعت نماز مانند نماز صبح به نيت طواف عمره بخواند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ سعى بين صفا و مروه، يعنى: هفت مرتبه مسافت بين صفا و مروه را بپيمايد (صفا و مروه دو كوه‏اند).[/rtl]

[rtl]تقصير، يعنى: مقدارى ناخن يا موى خود را بچيند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]قسم دوم: حج و اعمال آن بدين ترتيب است:[/rtl]

[rtl]1 ـ احرام.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ توقف در عرفات كه آن موضعى است در نزديكى مكه.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ توقف در مشعر كه آن موضعى است در نزديكى مكه.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ رفتن به منى، براى انجام اعمال سه گانه:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]ألف ـ (رمى جمره) پرتاب كردن سنك بسوى پاره‏اى ازكوه.[/rtl]

[rtl]ب ـ قربانى كردن گوسفندى يا شترى يا گاوى.[/rtl]

[rtl]ت ـ تراشيدن سر.[/rtl]

[rtl]5 ـ طواف زيارت، يعنى: اطراف خانه كعبه طواف نمودن.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]6 ـ نماز طواف حج، يعنى: دو ركعت نماز به نيت طواف حج بجا آورد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]7 ـ سعى بين صفا و مروه، يعنى هفت مرتبه مسافت بين كوه صفا و مروه را بپيمايد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]8 ـ طواف نساء، يعنى: هفت مرتبه اطراف خانه كعبه طواف كند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]9 ـ نماز طواف نساء، يعنى دو ركعت نماز مانند نماز صبح به نيت طواف نساء بجا آورد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]10 ـ بيتوته در منى، و رمى جمره در آنجا.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]ششم: جهاد[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]جهاد از امورى است كه بر مسلمانان واجب شده و معنى آن جنگيدن براى پيشرفت اسلام است، با چند دسته جهاد واجب است:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]1 ـ با كفار و يا بت پرستان، يا منكرين خداوند و مانند آن، ولى جنگ با آنان صرفا به خاطر فتح و پيروزى نيست، بلكه به خاطر گسترش عدالت و دادگرى در ميان مردم، و نجات زيردستان از چنگال ستمگران و اجراى دستورات عاليه اسلام و احكام الهى است، بنا بر اين تا آنجائى كه ممكن است دامنه جنگ وسعت نمى‏يابد، و هرچه زودتر به خونريزى خاتمه داده مى‏شود به همين جهت مى‏بينيم كه در تمام جنگهاى پيغمبر(ص) با اينكه متجاوز از هشتاد جنگ بود، به شهادت تاريخ مجموع تعداد كشته‏شدگان از مسلمانان و مشركين بيش از يكهزار و چهارصد نفر نبوده است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]در جنگ با كفار، چنانچه طرف مقابل اسلام از اهل كتاب، مانند يهود و نصارى باشد، آنان را به انتخاب يكى از اين سه راه مختار مى‏نمايند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]اول: اسلام بياورند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]دوم: جزيه بپردازند، بدين معنى كه طبق قرارداد بايد ساليانه مقدارى از مال خود را به حكومت اسلام بپردازند، تا در راه مصالح عمومى مصرف گردد و در اين صورت مى‏توانند با آزادى عقيده در سايه حمايت اسلام بزندگى خود ادامه دهند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]سوم: جنگيدن.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]اما كفارى كه اهل كتاب نيستند، آنان را به انتخاب يكى از دو راه مختار مى‏سازند:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]الف ـ اسلام بياورند.[/rtl]

[rtl]ب ـ براى جنگ آماده شوند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ اهل ذمه در صورتى كه از شروط مقرره سرپيچى كنند، مسلمانان براى سركوبىشان با آنان مى‏جنگند، مگر آنكه باز به پيمان خود برگردند و يا مسلمان شوند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ مسلمانانى كه بر پيشواى اسلام بشورند: آنان كسانى هستند كه از دستورات اسلام سرباز زنند بايد با اينان جنگيدتا از راهى كه رفته‏اند برگشته، و به موازين اسلام رفتار نمايند.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]هفتم: امر به معروف[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]امر به معروف از فروع مهم اسلام است، (معروف) آن است كه اسلام بدان امر نموده، و انجام آن را واجب گردانيده مانند نماز، روزه، پرداخت حقوق مستمندان و رعايت قوانين مهم اسلامى...[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]يا آنكه اسلام بدان امر نموده ولى انجامش را واجب نكرده است، مانند، اطعام مستمندان و پذيرائى از ميهمان و اخلاق نيكو و تعليم بى‏سوادان و مانند اينها...[/rtl]

[rtl]بنابر اين امر نمودن به قسم اول واجب و به قسم دوم مستحب است:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]امر به معروف داراى چهار شرط است:[/rtl]

[rtl]1 ـ امركننده بايستى اول خودش خوب و بد را تميز دهد سپس امر و نهى نمايد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ احتمال تاثير بدهد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ در صورتى كه طرف در عمل زشت خود اصرار ورزد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ از امر به معروف زيان قابل توجهى روى ندهد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]هشتم: نهى از منكر[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]و آن نيز از فروع مهم اسلام است: مسلمانان به جهاتى چند بر ملتهاى ديگر برترى دارند، مهمترين سبب اين برترى اجراى وظيفه امر به معروف و نهى از منكر است كه خداوند متعال مى‏فرمايد: (شما مسلمانان از ميان مردم بهترين ملت‏هائيد، براى آنكه به كار نيك امر و از رفتار ناشايست نهى مى‏نمائيد(4).[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl](منكر): آن است كه اسلام ما را از آن باز داشته است مانند شراب، قمار، ربا، زنا، خوردن مال مردم بدون رضايت و مانند اينها يا آنكه اسلام آنرا مكروه دانسته است، مانند ياوه‏گوئى خوابيدن بين طلوعين و مانند آن...[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]نهى از آنچه در اول گفتيم واجب و از مكروهات مستحب است.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]شرايط چهارگانه كه در امر بمعروف گفته شد در نهى از منكر نيز رعايت مى‏گردد. نهى از منكر داراى مراتبى است:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]1 ـ نهى قلبى، به اينكه قلبا از وقوع منكر بىزار باشد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]2 ـ نهى باصورت، مانند روگردانيدن از بجاآورنده منكر.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]3 ـ نهى زبانى، با پند و اندرز، تا برسد به سرزنش و پرخاش.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]4 ـ نهى با دست، مانند زدن، تا آنگاه كه زيان قابل توجهى پديد نيايد.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]امر به معروف و نهى از منكر، دو دستور واجب و در نهايت اهميت است، تا آنجا كه پيغمبر اسلام(ص) فرمودند:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl](تمامى كارهاى نيك در برابر جهاد در راه خدا مانند قطره ايست، نسبت به دريا و همه كارهاى نيكو و جهاد در برابر امر به معروف و نهى از منكر مانند قطره‏اى است در مقابل دريائى بى‏كران).[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]ولى متأسفانه كمتر كسانى هستند كه به اين دو واجب عمل كنند، حضرت باقر(ع) فرموده است:[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl](در آخرالزمان مردمى هستند كه امر به معروف و نهى از منكر را واجب نمى‏شمارند، مگر آنجا كه براى آنان زيانى در كار نيست و پيوسته، براى خود وقت گذرانى و عذرتراشى مى‏كنند، اينجا است كه خداوند آنان را مورد خشم خود قرار خواهد داد).[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]نهم و دهم: تولى و تبرى[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]تولى، يعنى: دوستى خدا و پيامبران و امامان عليهم‏ السلام. تبرى، يعنى: بيزارى از دشمنان خدا و دشمنان پيامبران و امامان عليهم‏ السلام.[/rtl]

[rtl] [/rtl]

[rtl]براى اينكه: اگر كسى شخصى را دوست داشته باشد از او پيروى مى‏كند و اگر كسى با شخصى دشمن باشد از او دورى مى‏نمايد، بنا براين دوستى خدا و اولياء خدا سبب مى‏گردد كه براى نظم دنيا و پاداش آخرت از آنان پيروى نمائيم.[/rtl]