آداب و رسوم مردم استان مرکزی

[b]جشن و مراسم بیل گردانی:
جشن بیل‌گردانی که در منطقه نیمور محلات مرسوم است و از جشن‌های باستانی و پهلوانی محسوب می‌شود، ارتباط تنگاتنگی با کشاورزی و زمان آبیاری مزارع این منطقه حاصلخیز دارد و نشانه‌ای از ستیز انسان با طبیعت محسوب می‌شود.[/b]

زمان این جشن در آغاز فصل زراعت بهاره بوده و گروهی از مردان کشاورز برای لایروبی شاجوب یا نهر بزرگ نیمور که از محل سر انحرافی باستانی نیمور از رودخانه انارآباد (قمرود) اقدام می‌کنند. این عملیات لایروبی تا یک‌ماه به طول می‌انجامد و هنگامی که آب نهر به نخستین انشعاب خود که در زبان محلی وارگو نامیده می‌شود می‌رسد، مردم منطقه جشنی سنتی که یادگار سنت‌های پهلوانی است، برگزار می‌کنند. این مراسم که بیل‌گردانی نام دارد، در میدان اصلی نیمور انجام می‌شود.[۱] که از سال ۸۹ به عنوان میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

مراسم کوسه ناقالی (ناقالدی):
گویند حضرت موسی (ع) در چهلمین روز از زمستان به گله گوسفندان خود سر می‌زند و با حیرت مشاهده می‌کند که تمامی آن‌ها دو قلو زاییده‌اند. آن‌گاه به آغل خود می‌رود و به رقص و پایکوبی می‌پردازد و شکر خدای را به جای می‌آورد. از آن پس هر سال حضرت موسی (ع) و مردم این روز میمون را جشن می‌گیرند و به رقص و پایکوبی مشغول می‌شوند. این جشن سال‌ها بعد به جشن «چوپانان» معروف شد.

چهل روز از زمستان گذشته و پنجاه روز مانده به فصل بهار و نوروز، گروه کوسه که از چوپانان تشکیل می‌شدند به میمنت شکستن کمر سرما و زمستان جشن کوسه ناقالی را برگزار می‌کردند. گروه کوسه معمولاً متشکل از سه یا چهار نفر بودند و هر یک بنا بر مهارت و توانایی نقش ناقالدی، عروس ناقالدی و یا تگه (بز نر) را به عهده می‌گرفتند. دختر بچه‌ها و پسر بچه‌ها نیز به عنوان توبره‌کش (جمع کننده هدایا) آنان را همراهی می‌کردند.

عقیده بر این بود که ناقالدی باید فردی توانا باشد و اگر سال جاری سالی میمون و پر برکت می‌شد، سال آینده نیز همان فرد را ناقالدی می‌کردند. کوسه جبه بلندی را وارونه می‌پوشید و زنگوله‌هایی به آن آویزان می‌کرد و زنگوله‌هایی هم به دستان و زانوان خود داشت. صورت را سفید می‌کرد و یک تکه پوست بزغاله هم به سر می‌کشید که در آن سوراخ‌هایی برای دیدن و نفس کشیدن تعبیه شده بود. کمربندی از ریسمان و یا چرم پهن و یا پارچه‌ای به صورت شال به کمر می‌بست و به آن زنگوله‌هایی می‌آویخت. پاپیچ مخصوص چوپانان به پا و چوب‌دستی به دست داشت.

زن کوسه یا عروس پیراهنی زنانه بر تن و چادری به سر داشت و هفت قلم آرایش شده بود و کفش‌های زنانه (گالش‌های لاستیکی) به پا می‌کرد و زنگوله‌هایی به خود می‌بست ـ معمولاً این نقش به عهده نوجوانان پسر بین دوازده تا شانزده ساله بود. «تکه‌ها» دو نفر بودند و هر یک با بوقه و یا جارو دو شاخ بر سر می‌بستند و چند زنگوله و توبره یا سطلی برای جمع‌آوری هدایا به همراه داشتند. دسته کوسه به همراه گروه نوازندگان که ساز و دهل می‌زدند و عده‌ای به ویژه کودکان و نوجوانان که آن‌ها را همراهی می‌کردند، در کوچه‌ها به راه می‌افتادند.

کوسه در پیشاپیش گروه حرکت می‌کرد و با باز و بسته کردن دست‌ها و تکان دادن بدن خود صدای زنگوله‌ها را در می‌آورد. کوسه به در هر خانه که می‌رسید، وارد آن خانه می‌شد و بقیه نیز از پشت سر وارد می‌شدند. کوسه یک راست به سراغ طویله گوسفندان می‌رفت و با چوب دستی خود به در طویله ضربه می‌زد. با این اعتقاد که شگون دارد و موجب آمدن خیر و برکت و باروری و زایش گوسفندان و بزها می‌شود. سپس زنگوله‌ها را دوباره به صدا در می‌آورد و می‌خواند.بعد از آوازخوانی کوسه، تکه‌ها با هم چوب بازی می‌کردند و عروس تکه با هم می‌رقصیدند. گاهی هم کوسه با یکی از تکه‌ها کشتی می‌گرفت که نشانه رقابت بر سر عروس بود. در این کشتی کوسه شکست می‌خورد و غش می‌کند.

جشن سده:
پنجاه روز به عید مانده، در روستای «یکه چاه» محلات مراسمی برگزار می‌شود که نام به خصوصی ندارد، ولی با زمان جشن سده برابر است. ابتدا سه کپه آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند. بعد آتش‌ها را با چوب به روی پشت بام پرتاب می‌کنند و می‌خوانند: سده، سده ما قوچای رنگی تو، گله ما

آداب و رسوم مردم استان مرکزی در ماه مبارک رمضان
استان مركزی در ایام پرفیض و برکت و معنوی رمضان حال و هوای دیگری دارد و مردم روزه دار این استان در ماه نزول قرآن با آداب و سنن و رسوم خاصی در ضیافت الهی حاضر می شوند.

پیشواز: از رسوم متداول دراستان مرکزی سنت "پیشواز" است كه مردم فراهان همراه با سایر مردم استان با روزه گرفتن در ماههای رجب و شعبان به استقبال رمضان می روند.

كلوخ اندازان: آیین ویژه ای به نام "كلوخ اندازان" در بین خانواده های فراهانی و بخشهایی از استان مركزی مرسوم بود كه معمولا در آخرین روز ماه شعبان انجام می شد. دراین آیین، بزرگ هر فامیل اغلب به عنوان عصرانه آش رشته تدارك می دید و سایر اقوام و با جمع كردن خویشان دورهم، به میمنت ومباركی آمدن ماه میهمانی خدا جشن كوچكی را برگزار می كردند.

اهو اهو: سنت دیرینه "اهو اهو" یكی دیگر ازآداب متداول دراستان مرکزی است كه شامگاه چهاردهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستای خورهه از توابع شهرستان محلات برگزار می شود. براساس این سنت قدیمی با تاریك شدن هوا نوجوانان و كودكان در دسته های مجرا به در خانه ها می روند و یكی از اعضای گروه كه از همه بزرگتراست با صدای بلند اشعاری را می خواند و دیگران با صدای بلند "اهواهو" می كنند.

این گروهها معمولا به در منازلی می روند كه دارای فرزند خردسال پسر باشند و وقتی كه اشعار خوانده شد ، معمولا پسر كوچك خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای اعضای گروه می آورد و اگر پسر خانواده با تاخیر اقدام به آوردن تنقلات كند این گروه اشعارشان را كه حالتی فولكور دارند تكرار می كنند. از دیرباز طبخ انواع شیرینی های خانگی نظیر "زولبیا و گوش فیل" و "فتیر" توسط زنان كدبانو استان مرسوم بوده و این خوراكی ها به عنوان بخشی از طعام زینت بخش سفره های افطاری روزه داران این منطقه است.

شب افطاری: یكی دیگر از آداب و رسوم رایج در فراهان و سای نقاط استان مرکزی بردن "شب افطاری" برای نوعروس عقد كرده است كه در یكی از روزهای ماه رمضان، خانواده داماد از خانواده عروس می خواهند كه برای افطار چیزی آماده نكنند و آنان با مهیا كردن طبقی از غذا، شیرینی، زولبیا و یك هدیه مخصوص به منزل عروس می روند.

شركت در لیالی قدر: شركت در لیالی قدر ، برتن كردن جامه سیاه در این ایام و شب زنده داری و عبادت در مساجد، تكایا، منازل ونصب پرچم های عزا برسردر اماكن از دیگر آداب حسنه ماه مبارك رمضان و برگزاری مراسمات عزاداری برای امام علی علیه السلام در شب های قدر در استان مركزی و بویژه شهرستان فراهان می باشد.

ختم قرآن مجید: جلسات ختم قرآن مجید در ایام پر بركت و معنوی رمضان كه با حضور اقشار مختلف مردم در مساجد و مجالس خانگی تشكیل می شود از دیگر آدابی است كه طی مراسم سحرخوانی، طول روز و پس از افطار در فراهان و دیگر بخش های استان جریان دارد.

افطاری دادن به دوستان ، خویشان و آشنایان: افطاری دادن به دوستان ، خویشان و آشنایان از دیگر امور پسندیده و متداول در سطح استان است و دراین "شب نشینیها" ضمن پذیرایی با چای و میوه و سایر سایر تنقلات مطالبی در مورد آداب و فضایل و بركات مختلف این ماه روحانی و مسایل دینی مطرح می شود.

بیداركردن: بیداركردن همسایگان ، دوستان و خویشان به هنگام سحریكی دیگراز سنت های رایج درمیان مردم استان مرکزی و دیگر شهرهای استان از جمله فراهان می باشد.

كمك به مستمندان: كمك به مستمندان در ماه مبارك رمضان نیز نسبت به دیگر ایام سال فزونی یافته و افراد خیربه صورت وجه نقد، جنسی و یا بردن طعام به دستگیری افراد بی بضاعت می شتابند. معمولا بر سر سفره رمضان هر شهروند استان یكی از طعامها شامل آش رشته، شله زرد، رنگینك، مسقطی، شیربرنج، خرمافتیر و نان كنجد زده یافت می شود.

آیین الم ترانی: آیین الم ترانی از جمله مراسم سنتی و مذهبی كهنی است كه در ماه مبارك رمضان در شهرستان "ساوه" برگزار می شود. این مراسم در شب های پایانی ماه مبارك رمضان بویژه آخرین چهارشنبه این ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء توسط عده ای ازجوانان و نوجوانان ساوجی برگزار می شود. شركت كنندگان دراین آیین كه تعدادشان به حدود ‪ ۱۰‬نفر می رسد بااجتماع در مقابل خانه های خویشان و همسایگان به اجرای این برنامه می پردازنند.

آنان هم صدا با هم اشعاری سرمی دهند و درادامه نام یكی ازفرزندان خانه ای كه درمقابل آن اجتماع كرده اند را به نیكی ندا می دهند. جوانان و نوجوانان شركت كننده درمراسم"الم ترانی" آنگاه با ذكراین گفته كه"یاثواب ، یاجواب "برای گرفتن انعام ازصاحب خانه به انتظار می ایستند. دراین مرحله از برنامه " الم ترانی" صاحب خانه با خوشرویی و گشاده دستی و تقدیم شیرینی و تنقلات و احیانا وجه نقد از جوانان ونوجوانان شركت كننده در مراسم به گرمی پذیرایی می كند.

سنت اذان گویی بر بام: در بسیاری از مناطق استان از جمله فراهان و شازند هنوز هم در برخی مناطق سنت اذان گویی بر بام رواج دارد و كسانی كه دارای صدایی خوش هستند با قرائت اذان و مناجات حال و هوایی روحانی را برای روزه داران ایجاد می كنند. در مناطق روستایی استان رسم بر این است كه روحانی اعزامی هر شامگاه بر سفره افطار یكی از اهالی میهمان می شود.

عید فطر: روز عید سعید فطر در اکثر مناطق استان به خصوص فراهان بزرگان روستا با حاضر شدن در مقابل محل استقرار مبلغ، او را با سلام و صلوات تا مسجد ده مشایعت می كنند. روز عید فطر شهروندان مسلمان استان مركزی كه یك ماه را در ضیافت الهی شركت كرده اند مهیای نماز عید شده و با پخش شكلات وشیرینی و روبوسی این عید بزرگ را به همدیگر تبریك می گویند.