مقبره محمد عارف عباسى (پیر پالان دوز)

ايران مطلب : این مقبره در قسمت شمال شرقى مجموعه حرم حضرت رضا (ع) قرار دارد و شامل بنایى چهارگوش با گنبدى بر فراز آن، ‌و ایوانى آجرى در مقابل است. در داخل بقعه، شاه‌نشینى است که در بالاى آن، یزدى‌بندى‌هایى اجرا شده که در اصل داراى نقاشى بوده است، و به داخل بقعه جلوه ی خاصى مى‌بخشیده است. بدنه‌هاى بنا، از دوران صفویه، داراى تزئینات نقاشى بوده که بر اثر گذشت زمان و نفوذ رطوبت، جز بخش کمى از آن که مرمت و ثابت گردیده، بقیه از میان رفته است. در زیر کاسه ی گنبد نیز ترنج زیبایى با نگاره‌هاى گیاهى نقش‌اندازى شده است.

نماى خارجى بنا به ایجاد طاق‌نماهاى تیزه‌دار آجرى و پشت‌‌بغل‌هاى کاشى و قاب‌هاى مستطیل تزئینى بر فراز آن‌ها، در عین سادگى، منظره‌اى زیبا دارد. سطح گنبد پیازى شکل فراز بنا که بر روى گردنى استوانه‌اى شکل استوار شده، داراى پوشش ساده‌اى از کاشى فیروزه‌اى است. شکل کلى بنا و بازمانده‌‌هاى نقاشى‌هاى درون آن، بنا را اثرى از دوران صفوى معرفى مى‌کند که در سال 985 هـ.ق ساخته شده است. تاریخ مزبور، بر کتیبه ی سنگ سفید مربعى کنده شده است.

شخصیت به خاک سپرده شده در این بقعه، با توجه به نوشته ی سنگ مزارش، «محمد عارف عباسی»، از عرفاى سلسله ی ذهبیه‌ است. لقب «پالان‌دوز» از این رو به او داده شده که براى گذران زندگى خود، با وجود مقام والایى که نزد مردم داشته، به کار پالان‌دوزى اشتغال داشته است. از این‌ شخصیت، قرآن هفت‌سوره‌اى در دست است که به خط خوش ثلث نوشته شده است و حکایت از توانایى او در کار خطاطى دارد.


آنچه بهتر است بدانیم:

ذهبیه شاخه ای عرفانی از پیروان معروف کَرخی و نجم الدین کفبری بوده اند که از سده هفتم قمری به بعد شیوخی چون میر سید علی همدانی، خواجه اسحاق خَتَلانی و سید عبدالله برزش آبادی پیشوایی این فرقه را بر عهده داشته اند. سید عبدالله که از اعقاب امام سجاد علیه السلام و نسل بیستم وی بوده عمده عمرش را در قریه بفرزش آباد مشهد گذرانیده و به سال 872 قمری درگذشته و در همان روستا مدفون شده است.

از زمان سید عبدالله به بعد پیروان وی خصوصاً به ذَهَبیه شهرت یافته و عمدةً روی به تشیّع نهاده اند. ششمین قطب سلسله ذهبیه پس از سید عبدالله برزش آبادی همین شیخ محمد کارندهی بوده است، چنان که در این باره گفته اند: