بررسی حالت های خنده و شوخی - نسخه‌ی قابل چاپ +- انجمن های تخصصی فلش خور (http://www.flashkhor.com/forum) +-- انجمن: علم، فرهنگ، هنر (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=40) +--- انجمن: پزشکی (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=57) +---- انجمن: روان شناسی (http://www.flashkhor.com/forum/forumdisplay.php?fid=63) +---- موضوع: بررسی حالت های خنده و شوخی (/showthread.php?tid=173385)

بررسی حالت های خنده و شوخی - bOoOoOy - 12-09-2014 تا ده پانزده سال پیش، همة رویکردهای روان شناسی اصرار داشتند که شوخ طبعی و خنده روی سلامت روان اثر مثبت دارد. روانکاوان پیرو فروید، شوخی را یک شیوة دفاعی پخته و متمدن می دانستند که ما آدم ها در مقابل اضطراب به کار می گیریم، البته ناخودآگاه! گروهی به نام شناخت گراها می گفتند شوخی یک توانایی شناختی است؛ توانایی فهمیدن، بازسازی، به یاد آوردن و البته خلق لطیفه ها. عده ای مثل رفتارگراها آن را در حد یک عادت پایین آوردند و در مقابل، انسان گراها شوخی را به اندازة یک نگاه ویژه به جهان، بالا می بردند. اما همة این گروه ها در یک چیز موافق بودند: شوخی چیز خوبی است! البته همه آنها این را اذعان دارند که شوخی و خنده برای هر موقعیت نمیتوان بهترین نسخه باشد و شوخی کردن و خندیدن هم جا و مکان خاص خود را میطلبد اما به طور کلی همه اندیشمندان با خنده درمانی به نوعی موافقند ارد بزرگ در این رابطه میگوید: خنده طبیعی زیباست و نوای زندگیست . همة استادان که نظرشان را دادند، کم کم عده ای شروع کردند برای شوخی تست درست کردن. یکی از این جدیدترها به نام رُد. ای. مارتین (Rod A.Martin) هم مثل بقیه مشغول شد. مارتین اولش از پر و پا قرص ترین طرفدارهای شوخ طبعی بود. او فکر می کرد شوخی در مقابل استرس معجزه می کند. تست های اولش را هم بر همین پایه ساخت. اما در سال های آخر قرن بیستم (1998 تا 2000) کشف کرد که یک جای کار می لنگد. او و همکارش کوپر دریافتند که شوخی در بهترین حالت، رابطة بسیار ضعیفی با سلامت روان دارد. شوخی ها، انواع و اقسام مارتین در ادامة تحقیقاتش در سال 2003 اعلام کرد که چهار سبک شوخی را تشخیص داده است و فهمیده است کدامشان سالم اند و کدامشان ناسالم. این سبک ها عبارت اند از: 1 ـ شوخی خودفزاینده (self - enhancing) ما با این شوخی ها خودمان را بالاتر از حد واقعی می بریم بدون این که دیگران را تحقیر کنیم. مثلا یک فرد با قیافة معمولی به دوستش می گوید: «لامسب این خوش تیپی هم شده دردسر برای ما!» 2 ـ شوخی پیونددهنده (af f iliative) این شوخی، بدون این که ما یا دیگران را بالا و پایین ببرد، رابطه را محکم تر می کند. مثلا وقتی از دو هنرپیشة مرد که زیاد با همدیگر همبازی شده اند با شیطنت به یک زوج سینمایی تعبیر می کنیم، از این شوخی استفاده کرده ایم. 3 ـ شوخی پرخاشگرانه (aggressive) شوخی هایی که با به کاربردنش طرف مقابل را تحقیر می کنیم. مثال هایش متأسفانه زیادند. وقتی توی یک جمع، کسی به شما می گوید «گدا» و بعد که ناراحت می شوید می گوید «شوخی کردم بی جنبه!»، دو بار از شوخی پرخاشگرانه استفاده کرده است. 4 ـ شوخی خودشکنانه (self –defeating) با استفاده از این شوخی ها ما خودمان را تحقیر می کنیم تا دیگران لبخند بزنند. مثلا: «ما سگ شما نیستیم دوستان!» می شود حدس زد که شوخی های اول و دوم، شوخی های سالم و سومی و چهارمی ناسالم هستند. و البته می شود با توجه به این دسته بندی آدم ها را هم روان شناسی کرد: شوخی های خودفزاینده: این آدم ها نگاه شوخ طبعانه به زندگی دارند. از شوخی برای مقابله با استرس و غمگینی استفاده می کنند. اضطراب کمتری دارند. برون گرا، صادق، سرزنده، دارای عزت نفس بالا و البته خوش بین هستند. شوخی های پیونددهنده: این آدم ها، هم خوب شوخی می کنند هم زیاد! بیشتر از دیگران لطیفه می گویند. دوست دارند جمع را سرگرم کنند. این آد م ها هم اضطراب و افسردگی کمتری دارند. و البته برون گرایی، صداقت، سرزندگی، عزت نفس و خوش بینی بالا را هم کپی کنید! شوخی های پرخاشگرانه: این آدم ها توی جنبه های دیگر زندگی شان هم پرخاشگری و خصومت را بروز می دهند. این موجودات، صمیمیت و درستکاری کمی دارند. روابط دوستانه را خراب می کنند و کمتر مورد پذیرش دیگران قرار می گیرند. شوخی های خودشکنانه: آدم هایی که با شوخی خودشان را تحقیر می کنند، افسردگی و اضطراب بیشتر دارند. جالب است که این آدم ها خصومت و پرخاشگری را هم بیشتر تجربه می کنند، البته احتمالا به صورت پنهان. این افراد، عزت نفس و صمیمت پایین تری دارند و از حجم حمایت اطرافیان، چندان راضی نیستند. (رجوع کنید به ستون «شوخی روی نمودار») شوخی ایرانی: می دانید چند تحقیق عمیق و واقعی در مورد روان شناسی شوخی در ایران انجام شده است؟ دقیقا هیچی! این در حالی است که یک مجلة معتبر علمی به نام «نشریة بین المللی تحقیقات شوخی» در دنیا وجود دارد. تنها اشاره ای که به شوخی در تحقیقات ایرانی شده است، مربوط به هیجان جویی دانشجویان تهرانی در خوابگاه است. هم دختران و هم پسران دانشجو، در ده اولویت اول هیجان جویی شان، از شوخی با یکدیگر نام برده بودند. ما ایرانی ها آستانة خندیدن بالاتری نسبت به کشورهای غربی داریم. یعنی ما را دیرتر و دشوارتر می توان خنداند. زبان فارسی که به گفتة دکتر نجم آبادی تبدیل به یک زبان ادبی و پر از ایهام شده است، بستر مناسبی برای استفاده و سوءاستفاده در قالب شوخی است. می گویند از هر صد جملة فارسی، شصت جمله کژتابی دارد، یعنی می توان از آن برداشت های گوناگون کرد. کاری که مارتین و همکارانش در غرب انجام دادند، مبتنی بر روشی آماری به نام تحلیل عوامل بود. آن ها با مراجعه به فرهنگ عامة مردم و جمع آوری شوخی ها از پرسشنامه های بسیار طولانی، به این 4نوع شوخی اصلی رسیدند. چه بسا اگر چنین کاری در ایران انجام شود، ما به انواع دیگر شوخی هم دست پیدا کنیم. می توان حدس زد که متأسفانه «طعنه» به عنوان یک شوخی، هم عرض با شوخی پرخاشگرانه به شدت بین ما رواج دارد. شوخی کنایه آمیز شاید پیچیده ترین نوع شوخی باشد. ما در کلماتمان دیگران را بالا می بریم اما در واقع، هدفمان تحقیر طرف مقابل است. وقتی ما به دوستمان که تازگی ها مشروط شده است می گوییم «دکتر!» هدفی جز تحقیرش نداریم.(رجوع کنید به نمودار «شوخی طعنه آمیز») شوخی های زنانه، شوخی ها ی مردانه همان طور که حدس می زنید، مردها بیشتر از شوخی های پرخاشگرانه استفاده می کنند و همان طور که حدسش را نمی زنید شوخی خودشکنانه هم در مردها شایع تر است، اما در شوخی های دیگر تفاوت چندانی بین زن و مرد وجود ندارد. این ها نتایج تحقیقات مارتین است، اما محققان دیگر هم بیکار نبوده اند و در بحث شوخی به نتایج جالبی رسیده اند؛ مثلا اریک برسلر روان شناس دانشگاه مک مستر کانادا، دریافت که خانم ها و آقایان برای شوخی های مشابه، معنای مشابهی قائل نیستند. او در پژوهش هایش از زنان و مردان متعددی درخواست کرد به پرسش نامه ای جواب بدهند که تمایل به انواع شوخی را در فرد مقابل می سنجید و نتیجه این شد که: «زنان عمدتا دوست دارند که مردان، مولد یا آغازگر شوخی باشند و مردان عمدتا دوست دارند که زن ها پذیرندة شوخی هایشان باشند.» جان مورال، استاد روان شناسی بالینی در کالج ویلیامزبورگ ایالت ویرجینیا هم تحقیقاتی با موضوع «شوخی» داشته است. او می گوید: «مردها گاهی برای تحقیر دیگران از شوخی استفاده می کنند؛ یعنی گاهی شوخی را ابزاری برای یک توهین خودمانی می دانند، چیزی شبیه شوخی های پرخاشگرانة خودمان، اما به ندرت از شوخی برای تحقیر دیگران استفاده می کنند.» به نظر او، این یک تفاوت پایه ای بین مردان و زنان است که مردان عمدتا برای رقابت با سایر مردان از شوخی استفاده می کنند، اما زنان عمدتا برای پیوند با زنان دیگر. «مردان بامزه جذاب ترند.» این جمله بدیهی را هم نیلسون به زبان علمی تبیین کرده است. او می گوید مردان شوخ طبع دو ویژگی مهم دارند: اول این که، خلاق هستند و دوم این که، چشم انداز مضاعفی دارند. یعنی هم از دید خودشان به قضایا نگاه می کنند و هم از دید شوخی شونده. نیلسون تأکید دارد که: «این دو صفت به ویژه برای زنان بسیار جذاب است.» جالب است بدانید که در یکی از روش های رایج درمان افسردگی، موسوم به شناخت درمانی، یکی از اهداف مهم درمانگر، ایجاد تغییر در نوع نگاه فرد افسرده به جهان است. شناخت درمانگران از شوخی برای تأمین این منظور استفاده می کنند. شناخت آدم ها بر مبنای شوخی هایشان گروهی از روان شناسان از حدود شصت سال پیش شروع کردند به جست و جوی صفات عمدة شخصیتی افراد. روش آن ها این بود که لغت نامه ها را ورق می زدند، صفات انسانی را انتخاب می کردند و آن ها را تبدیل می کردند به پرسشنامه. بعد آن ها را روی یک گروه از آدم ها که نمایندة جامعه محسوب می شدند اجرا می کردند و در نهایت یک سری فرایندهای پیچیدة آماری انجام می دادند تا برسند به چند صفت عمده. جدیدترین و پذیرفته شده ترین این صفات، پنج عامل بزرگ شخصیت هستند که آقایان مک کرا و کوستا آن ها را کشف کرده اند. این پنج صفت عبارت اند از: «روان نژندگرایی»، یعنی این که شما چقدر هیجان هایتان پایدار است؟ «برون گرایی»، یعنی این که شما چقدر دوست دارید با جمع باشید و در گروه ها فعالیت کنید؟، «پذیرا بودن در مقابل تجارب جدید»، یعنی این که شما چقدر دوست دارید با عقاید جدید، جاهای جدید، هنرهای جدید و کلا موقعیت های جدید آشنا شوید؟، «توافق پذیری»،یعنی این که شما وقتی در یک جمع قرار می گیرید چقدر با آن جمع همرنگ می شوید و فروتنانه قوانینش را می پذیرید؟ و بالاخره «وظیفه شناسی»، که منظم بودن، با وجدان بودن و دقیق بودن شما را می سنجد. این مقدمة بلند به این خاطر بود که بگوییم آن سبک های شوخی که به آن ها اشاره کردیم، با این عوامل شخصیتی رابطه دارند؛ بدین ترتیب که: کسانی که عمدتا از شوخی های خودفزاینده استفاده می کنند، هیجانات پایدارتری دارند و به قول معروف دمدمی مزاج نیستند. این افراد غالبا برون گراترند و نسبت به تجربه های جدید هم پذیراترند. بد نیست بدانید که این گروه معمولا صفات مردانة بیشتری هم دارند، چه زن باشند و چه مرد. کسانی که عمدتا از شوخی های پیونددهنده استفاده می کنند، بیشتر تمایل دارند که با جمع باشند یعنی برون گراترند و مثل خودفزاینده ها به حضور در موقعیت های جدید هم تمایل دارند اما این افراد بر عکس خودفزاینده ها صفات زنانة بیشتری دارند. کسانی که از شوخی های پرخاشگرانه استفاده می کنند، پایداری هیجانی شان پایین تر است، یعنی دمدمی مزاج ترند و زودتر از کوره در می روند. آن ها وقتی در جمعی قرار می گیرند معمولا ساز خودشان را می زنند یعنی «توافق پذیری» پایینی دارند و بالاخره این که این گروه معمولا آدم های وظیفه شناسی نیستند. قابل حدس است که شوخی های پرخاشگرانه را هم باید جزو شوخی های مردانه محسوب کرد. کسانی که از شوخی های خودشکنانه استفاده می کنند، پایداری هیجانی شان به شدت پایین است و به همین خاطر نمرات اضطراب و افسردگی شان بالاست. آن ها هم مثل پرخاشگرها در جمع، توافق پذیری پایینی دارند و آدم های چندان با وجدانی نیستند و جالب تر این که این شوخ طبعی هم با صفات مردانه تر رابطه دارد. شوخی، نوعی دیگر به خودتان اجازه بدهید که راحت تر بخندید. این را هم در محدودة باورهایتان وارد کنید، هم در محدودة رفتارهایتان. به زندگی به چشم یک کمدی رمانتیک نگاه کنید، نه یک تراژدی وحشتناک. عادت های ناخوشایندتان را با «قصد متناقض» نابود کنید! مثلا اگر می ترسید در حضور جمع صحبت کنید مبادا نامناسب ارزیابی شوید، عمدا در به وجود آمدن این فاجعه مبالغه کنید. عمدا همان کار را انجام بدهید تا بر ترستان غالب شوید. مثلا می توانید در مورد آن موقعیت، مطلب بنویسید: شما به شدت عرق کرده اید، طوری که از پیشانی تان فواره های عرق بیرون می زند. از این بدتر که نمی شود! در مورد کلماتی که استفاده می کنید حساس باشید. ممکن است به مرور زمان نوع خاصی از کلمات در صحبت های شما رسوب کرده باشند. می توانید با افکارتان آن ها را تغییر دهید. با دوست یا همسرتان در مورد شوخی ها یک «واژه شناسی» خلق کنید. این باعث می شود که بتوانید از تفسیرهای همدیگر در مورد شوخی ها آگاه شوید، در صورت لازم آن ها را تغییر دهید و ارزیابی کنید که کدام یک از آن ها واقعا بهترند. جمله های داغ رابرت فراست : شوخی بیجا و خنده بی دلیل، دلنشین ترین نوع بزدلی است. ارد بزرگ : خنده های بلند و پیگیر ، نفیر فرا رسیدن هنگامه رنج و سختی ست. مارک تواین : شوخی، ریشه اش شادی نیست. ریشه اش غم است. گمان نمی کنم توی بهشت، خبری از شوخی باشد! گروچو مارکز : شوخی، عقلی است که زده باشد به صد.سرش.