در این مقاله به شکل کامل با بارداری چند قلویی آشنا می‌شوید.

بارداری چند قلویی چیست؟

بارداری چند قلویی بارداری دو جنین یا بیشتر است. نام‌های چند قلویی به شرح زیر است:

• دوقلو – دو جنین

• سه‌قلو – سه جنین

• چهارقلو – چهار جنین

• 5 قلو – پنج جنین

• 6 قلو – شش جنین

• 7 قلو -هفت جنین

 

اگرچه چند قلویی تنها درصد کمی از همه تولدها را شامل می‌شود (کمتر از سه درصد) اما میزان آن رو به افزایش است. بر طبق مرکز ملی آمار سلامت امریکا، دوقلویی از سال 1980 به میزان 49 درصد در آمریکا افزایش یافته است و در حال حاضر 28.1 مورد از هر 1000 مورد تولد زنده را شامل می‌شود و این مقدار به معنی حدوداً یک بارداری دوقلویی از هر 36 تولد زنده است. میزان تولد سه‌قلویی و چند قلویی در همین بازه زمانی، 423 درصد افزایش یافته و به حدود یک مورد در هر 500 تولد زنده رسیده است.

 

چه عواملی موجب چند قلویی می‌شود؟

فاکتورهای زیادی با بارداری چند قلویی مرتبط است. فاکتورهای طبیعی چند قلویی عبارت‌اند از:

 

• وراثت: سابقه خانوادگی بارداری چند قلویی احتمال دوقلویی را افزایش می‌دهد.

• سن بالای بارداری: در زنان بالای سی سال احتمال چند قلویی بیشتر است. بسیاری از زنان امروزه بارداری را خیلی به تأخیر می‌اندازند و ممکن است نتیجه آن دوقلویی باشد.

• زایمانهای زیاد: یک یا چند بارداری قبلی به‌خصوص در صورتی که چند قلو بوده‌اند، احتمال چند قلویی را افزایش می‌دهد.

• نژاد: در زنان آمریکایی آفریقایی نسبت به نژادهای دیگر احتمال چندقلویی بیشتر است. بومیان آمریکایی و آسیایی‌ها کمترین میزان دوقلویی را دارند. در زنان هندواروپايى، به‌خصوص افرادی که بالای 35 سال دارند، بیشترین میزان چند قلویی بیشتر از دوتا (سه‌قلو یا بیشتر) وجود دارد.

فاکتورهای دیگری که میزان چندقلویی را در سالهای اخیر بسیار افزایش داده است شامل تکنولوژیهای باروری است که عبارت‌اند از:

• داروها: داروهای تحریک کننده تخمک گذاری مانند کلومیفن سیترات و فولیکل که تحریک کننده هورمون (FSH) بوده و به تولید تخمکهای زیاد کمک می‌کنند، که اگر بارور شوند، ممکن است به چند قلویی منجر شود.

• روشهای بارداری: تکنولوژیهای کمک به بارداری مانند باروری آزمایشگاهی (IVF) و تکنیکهای دیگر که به بارداری زوجین کمک می‌کند. این تکنولوژیها اغلب با استفاده از داروهای تحریک کننده تخمک گذاری چندین تخمک تولید می‌کنند که سپس بارورشده و به رحم بازگردانده می‌شود تا رشد کند.

 

بارداری چند قلویی چگونه اتفاق می‌افتد؟

بارداری چند قلویی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که بیش از یک تخمک بارور می‌شود و در رحم جایگیر می‌شود. به این حالت دوقلویی دو تخمکی میگویند. و ممکن است همه آن‌ها پسر، دختر یا ترکیبی از هر دو باشند. در چند قلویی دو تخمکی همزمان دو تخمک بارورشده و نطفه ایجاد می‌شود. چند قلویی های دو تخمکی درست همانند خواهر و برادرانی که می‌توانند مشابه باشند، ممکن است بسیار شبیه به نظر برسند. چند قلویی های دو تخمکی هر کدام جفت و کیسه امنیوتیک (کیسه آب) جداگانه دارند.

گاهی اوقات یک تخمک بارورشده و سپس به دو یا چند رویان تقسیم می‌شود. در این حالت دوقلوهای همسان ایجاد می‌شوند که همه پسر یا همه دختر هستند. چند قلوهای همسان از نظر ژنتیکی یکسان هستند و معمولاً به قدری شبیه به هم هستند که حتی والین به سختی می‌توانند آن‌ها را از هم تشخیص دهند. با این حال، این کودکان شخصیت‌های متمایز و متفاوتی دارند. چند قلوهای همسان ممکن است جفت‌ها و کیسه مایع امنیوتیک جداگانه داشته باشند اما اغلب یک جفت مشترک و کیسه های جداگانه دارند. به‌ندرت دوقلوهای همسان یک جفت مشترک و یک کیسه امنیوتیک مشترک دارند.

 

چرا بارداری چند قلویی نگرانی ایجاد می‌کند؟

داشتن بیش از یک فرزند ممکن است هیجان انگیز بوده و واقعه خوشحال کننده‌ای برای بسیاری از زوج‌ها باشد اما بارداری چند قلویی خطر عوارض و پیچیدگی‌های بعدی را افزایش می‌دهد. متداولترین عوارض عبارت‌اند از:

 

• درد زایمان و تولد زودرس:

حدود نیمی از دوقلوها و تقریباً همه چند قلوها نارس هستند (پیش از 37 هفتگی متولد می‌شوند). هرقدر تعداد جنین‌ها در بارداری بیشتر باشد، خطر تولد زودرس بیشتر می‌شود. نوزادان زود رس پیش از اینکه بدن و اندامهایشان به‌طور کامل رشد کنند متولد می‌شوند. این نوزادان اغلب کوچک هستند و وزن هنگام تولدشان کم (کمتر از 2500 گرم) است و ممکن است نیاز به کمک برای تنفس، تغذیه، مبارزه با عفونت‌ها و گرم ماندن داشته باشند. نوزادان خیلی زود رس که پیش از 28 هفتگی متولد می‌شوند خیلی آسیب پذیر هستند. بسیاری از اندام‌های آن‌ها آماده زندگی در خارج از رحم مادر نیست و ممکن است خیلی نارس‌تر از این باشد که به‌درستی عمل کند. بسیاری از نوزادان چند قلو نیاز به مراقبت در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (neonatal intensive care unit یا به‌طور خلاصه NICU) دارند.

• هایپرتنشن یا پرفشاری خون ناشی از بارداری:

زنانی که چند جنین دارند، احتمال ابتلا به فشارخون بالای بارداری در آن‌ها، بیش از سه برابر دیگران است. این وضعیت نسبت به بارداری تک فرزندی اغلب زودتر شروع می‌شود و شدیدتر است. چند قلویی می‌تواند احتمال کنده شدن جفت (placental abruption) را نیز افزایش دهد.

• کم خونی:

کم خونی در بارداریهای چند قلویی بیش از دو برابر شایع‌تر از بارداری یک جنینی است.

• نقص مادرزادی:

نوزادان چند قلویی حدود دو برابر بیشتر درخطر ناهنجاریهای مادرزادی از جمله نقص لوله عصبی (مانند اسپینا بیفیدا)، و ناهنجاریهای قلبی و گوارشی قرار دارند.

• بارداری ناموفق:

پدیده‌ای به نام سندرم ناپدید شدن دوقلو (که به عنوان جذب جنین fetal resorption نیز شناخته می‌شود) که در آن بیش از یک جنین شناسایی می‌شود اما ناپدید (یا سقط) می‌شود (معمولاً در سه ماهه اول این اتفاق می‌افتد) در بارداریهای چند قلویی احتمال بیشتری دارد. این پدیده ممکن است با خونریزی همراه باشد یا نباشد. در این وضعیت، خطر از دست دادن جنین در سه ماهه‌های بعدی نیز افزایش می‌یابد.

• سندرم انتقال خون قل به قل:

سندرم انتقال خون قل به قل وضعیتی برای جفت است که تنها باوجود دوقلوهای مشابهی که جفت مشترکی دارند، ایجاد می‌شود. رگهای خونی به جفت متصل شده و خون را از یک جنین به دیگری می‌رسانند (در این حالت، یکی از قل ها اهداکننده خون و دیگری دریافت کننده خون نامیده می‌شود). این اتفاق در 15 درصد از دوقلوهای با جفت مشترک می‌افتد.

• ناهنجاریهای امنیوتیک:

ناهنجاریهای مایع امنیوتیک در بارداریهای چندقلویی بیشتر است به‌خصوص دوقلوهایی که جفت مشترک دارند.

• زایمان سزارین:

قرار گیری غیر طبیعی جنین احتمال زایمان سزارین را افزایش می‌دهد.

• خونریزی پس از زایمان:

ناحیه جفتی بزرگ و رحم خیلی بزرگ شده در بارداریهای چندقلویی، خطر خونریزی پس از زایمان در مادر را افزایش می‌دهد.

 

کاهش جنین در بارداری چندقلویی چیست؟

در سالهای اخیر روشی به نام کاهش چند جنینی بارداری در شمار زیادی از جنین‌ها به‌خصوص چهار جنین یا بیشتر مورداستفاده قرار گرفته است. این روش شامل تزریق داروی کشنده به یکتا دو جنین است که موجب مرگ جنین می‌شود. هدف کاهش چند جنینی این است که با کاهش تعداد جنین‌ها در بارداری، جنین‌های باقی مانده احتمال سالم و زنده ماندنشان بیشتر شود. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود صحبت کنید.

 

علائم بارداری چند قلویی چیست؟

در زیر متداولترین علائم بارداری چند قلویی آمده است. اگرچه ممکن است هر زنی علائم متفاوتی را تجربه کند. علائم بارداری چند قلویی عبارت‌اند از:

• رحم بزرگ‌تر از حد انتظار برای این سن جنین است.

• ناخوشی صبحگاهی افزایش یافته است.

• اشتها افزایش یافته است.

• مادر اضافه وزن زیادی پیداکرده است، به‌خصوص در اوایل بارداری

• حرکات جنین در بخشهای مختلف شکم همزمان احساس می‌شود.

 

بارداری چند قلویی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بسیاری از زنان این احتمال را می‌دهند که بارداری چند قلویی دارند، به‌خصوص در صورتی که پیش از این بارداری داشته‌اند. تشخیص چند قلویی ممکن است در اوایل بارداری انجام شود، به‌خصوص در صورتی که از شیوه‌های باروری استفاده شده باشد. علاوه بر سابقه پزشکی کامل و معاینات بالینی، با روش‌های زیر نیز ممکن است تشخیص انجام شود:

• آزمایش خون بارداری:

سطح گنادوتروپین جفتی انسانی ممکن است در بارداری چند قلویی خیلی بالا باشد.

• آلفا فتو پروتئین:

مقدار پروتئینی که توسط کبد جنین آزادشده و در خون مادر یافت می‌شود، ممکن است زمانی که بیش از یک جنین پروتئین تولید می‌کنند، بالا باشد.

• اولتراسوند:

تکنیک تصویر برداری تشخیصی که از امواج صوتی با فرکانس بالا و یک کامپیوتر استفاده می‌کند تا تصاویری از رگهای خونی، بافتها، و اندام‌ها ایجاد کند. اولتراسوند برای دیدن اندام‌های درونی زمانی که در حال کار کردن هستند استفاده می‌شوند و جریان خون در رگهای مختلف را با استفاده از ترانسدیوسر (مبدل صوتی) واژنی، به‌خصوص در اوایل بارداری، یا با ترانسدیوسر شکمی در اواخر بارداری ارزیابی می‌کند.

 

مدیریت بارداری چند قلویی

مدیریت ویژه بارداری چند قلویی، توسط پزشک شما بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:

• بارداری، سلامت عمومی و سابقه پزشکی شما

• تعداد جنین‌ها

• تحمل شما نسبت به داروها، عمل‌ها، یا درمان‌ها خاص

• انتظارات دوره بارداری

• نظر یا ترجیح شما

 

مدیریت بارداری چند قلویی شامل موارد زیر است:

• افزایش تغذیه:

مادرانی که دو یا چند جنین حمل می‌کنند، نیازشان به کالری، پروتئین، و مواد مغذی دیگر از جمله آهن بیشتر است. افزایش وزن بیشتر نیز در بارداری چند قلویی توصیه می‌شود. متخصصان توصیه می‌کنند زنانی که دوقلو باردار هستند حداقل باید 15 تا 20 کیلوگرم وزن اضافه کنند.

مراجعات مکرر پیش از زایمان به پزشک (برای بررسی پیچیدگیها و نظارت بر تغذیه و افزایش وزن)

• ارجاع:

ارجاع به متخصص طب جنینی مادری (که پریناتولوژیست نامیده می‌شود) برای آزمایش‌های تخصصی یا ارزیابی اولتراسوند، و هماهنگ کردن رسیدگی به مشکلات و پیچیدگی‌های محتمل ممکن است لازم باشد.

• افزایش استراحت:

برخی زنان ممکن است نیاز به استراحت در بستر (استراحت مطلق) داشته باشند، خواه در خانه یا در بیمارستان (که این بستگی به عوارض بارداری یا تعداد جنین‌ها دارد). در تعداد جنین‌های بیشتر در بارداری نیاز به استراحت در بستر در از اواسط سه ماهه دوم شروع می‌شود.

• آزمایش جنینی و مادری:

برای نظارت بر سلامت جنین‌ها ممکن است نیاز به آزمایش وجود داشته باشد، به‌خصوص در صورتی که عوارض بارداری اتفاق بیفتد.

• داروهای توکولیتیک (tocolytic):

در صورتی که درد زایمان زود رس اتفاق بیفتد، ممکن داروهای توکولیتیک مصرف شوند تا به متوقف یا آهسته کردن انقباضات کمک کند. این داروها را به صورت خوراکی یا تزریقی یا درون وریدی می‌توان مصرف کرد. داروهای توکولیتیکی که اغلب استفاده می‌شوند شامل سولفات منیزیوم و تربوتالین است.

• داروهای کورتیکواستروئید:

ممکن است برای کمک به کامل شدن ریه‌های جنین، داروهای کورتیکو استروئید استفاده شوند. نارس بودن ریه‌ها یکی از مشکلات اصلی نوزادان زود رس است.

• سِرکلاژ دهانه رحم:

سرکلاژ (روشی که برای بستن دهانه رحم استفاده می‌شود) برای زنانی که نارسایی دهانه رحم دارند استفاده می‌شود. این وضعیتی است که در آن، دهانه رحم از نظر فیزیکی ضعیف است و قادر نیست در حین بارداری بسته بماند. برخی زنان که بارداری چند قلویی دارند ممکن است در اوایل بارداری نیاز به سرکلاژ داشته باشند.

 

زایمان بارداری چندقلویی چگونه است؟

زایمان بارداری چند قلویی به فاکتورهای زیادی از جمله موقعیت جنین، سن بارداری و سلامت مادر و جنین بستگی دارد. معمولاً در دوقلوها اگر هر دو جنین سر به پایین باشند (vertex) و هیچ مشکل دیگری وجود نداشته باشد، زایمان طبیعی (از طریق واژن) ممکن است. اگر اولین جنین سر به پایین باشد اما دومی چنین نباشد، اولین جنین می‌تواند از واژن خارج شود و سپس دومی یا به موقعیت سر به پایین چرخانده شود یا با وضعیت بریچ (Breech) خارج شود (به‌طوری که ابتدا باسن یا پای نوزاد خارج می‌شود). این روش‌ها خطر مشکلاتی مانند پایین افتادگی بند ناف (prolapsed cord) را افزایش می‌دهد (هنگامی که بند ناف از دهانه رحم به پایین می‌لغزد). سزارین اورژانسی جنین دوم در این شرایط ممکن است لازم باشد. معمولاً در صورتی که جنین اول سرش رو به پایین نباشد هر دو نوزاد با سزارین خارج می‌شوند. بیشتر سه‌قلوها و قلهای بیشتر با سزارین متولد می‌شوند.

 

ممکن است زایمان طبیعی (از طریق واژن)، به علت افزایش خطر پیچیدگی‌های بعدی در حین زایمان و احتمال نیاز به سزارین، در اتاق عمل انجام شود. زایمان سزارین معمولاً در شرایطی که جنین‌ها در وضعیت‌های غیر طبیعی قرار دارند، در وضعیت‌های پزشکی خاص مادر و زجر جنین انجام می‌شود.

 

مراقبت از نوزادان چندقلو

چون بسیاری از چند قلوها کوچک هستند و زود متولد می‌شوند، ممکن است ابتدا تحت مراقبت‌های ویژه به نام بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان قرار بگیرند. به محض اینکه نوزاد بتواند شیر بخورد، رشد کند و گرم بماند، معمولاً می‌توان آن‌ها را از بخش بیرون آورد. نوزادان دیگر، که در هنگام تولد سالم هستند، ممکن است تنها به بررسی مختصری در بخش ویژه نگهداری از نوزادان نیاز داشته باشند.

شیر دادن طبیعی به چند قلوها مسلماً ممکن است و بسیاری از مادران دوقلوها و حتی سه‌قلوها، موفق می‌شوند به همه فرزندان خود شیر دهند. متخصصین می‌تواند به مادران چند قلوها کمک کنند تکنیکهایی برای شیر دادن جداگانه و با یکدیگر نوزادانشان یاد بگیرند و ذخیره شیرشان را افزایش دهند. مادرانی که نوزادانشان قادر نیستند به خاطر بیماری یا نارس بودن شیر بخورند می‌توانند شیر سینه شان را تخلیه کرده و برای بعد نگهداری کنند.

 

خانواده هایی که بیشتر از یک نوزاد می‌آورند، نیاز به کمک از سمت دوستان و خانواده شان دارند. دو ماه اول معمولاً دشوارترین زمان برای آنهاست تا یاد بگیرند با شیر دادن مکرر، بی‌خوابی و زمان بسیار کم برای امور فردی، کنار بیایند. کمک اطرافیان در کارهای خانه و کارهای روزانه، به مادر اجازه می‌دهد که زمان لازم برای شناخت کودکان، تغذیه آن‌ها، و استراحت و بهبودی پس از زایمان داشته باشد.