استان کردستان یکی از منحصر به فردترین استان‌های کشور در مقوله جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری است زیرا در این استان برخلاف سایر مناطق کشور هنوز عوامل فرهنگی و تاریخی در زندگی مردم جاری است و با وجود پیشرفت‌های روز افزون صنعت خوشبختانه فرهنگ بومی این منطقه به علت ریشه‌های عمیق و باستانی، پویاتر از گذشته به حیات خود ادامه می‌دهد.

استان کردستان به علت دارا بودن شرایط خاص فرهنگی از قبیل زبان، لباس و پوشش، جشن‌ها، رقص، موسیقی و صنایع‌دستی که به آن‌ها اشاره خواهد شد، به واقع سرزمین مهرورزی و ارائه فرهنگ ناب ایرانی است که درجای جای جهان شناخته شده و تاثیرات شگرفی بر فرهنگ های همجوار خود گذاشته است.

زبان

زبان مردم کردستان کردی است. همانند زبان فارسی در مجموعه زبان‌های گروه هندواروپایی قرار می‌گیرد و دارای قوانین خاص از لحاظ دستوری و نوشتاری است.
هم‌اکنون در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر اروپایی و خاورمیانه ، ادبیات آن تدریس می‌شود. به علت وسعت زیاد مناطق کردنشین این زبان دارای لهجه‌های اصلی و زیرلهجه بسیاری است که این تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات این زبان را غنی ساخته است به طوری که بسیاری از منظومه‌های کردی از حدود یک‌صد سال پیش به زبان‌های مختلف ترجمه شده‌اند. زبان کردی دارای لهجه های سورانی، اردلانی ،کلهری و هورامی است.

لباس کردی از زیبا‌ترین پوشاک ایرانی است و این زیبایی در پوشاک زنان منطقه از تجلی بیشتری برخوردار است همین امر باعث شده چند بار در جشنواره های محلی جهان به عنوان لباس زیبای برتر انتخاب شود. تکامل لباس کردی آن را کاملا مناسب وضعیت اقلیمی این ناحیه کرده و شیوه نگرش آمیخته با احترام مردم به پوشش باعث حفظ و استفاده آن تا امروز شده است.

جشن‌ها

مهمترین و عمومی‌ترین جشنی که در میان مردم کردستان مرسوم شده برگزاری جشن نوروز است. این جشن در اقصی نقاط کردستان به صورت خودجوش همراه مراسم رقص کردی و برپایی آتش برگزار می‌شود. همچنین عید فطر و عید قربان به عنوان اعیاد مذهبی در این منطقه دارای اهمیت خاص هستند.

از دیگر مراسمی که در میان مردم کردستان به ویژه منطقه اورامان از جایگاه خاصی برخوردار است مراسم عروسی پیر شالیار است، این مراسم در روستای اورامان تخت در هفته دوم بهمن ماه که مصادف با جشن سده است طی مراحل و رسوم خاصی برگزار می‌شود و ادامه آن در نیمه اول فصل بهار مصادف با ۱۵ اردیبهشت در محل آرامگاه پیرشالیار تحت عنوان مراسم کومسای برگزار می‌شود.

قابل ذکر است که بازدید از این مراسم اکنون جنبه کشوری و حتی بین المللی پیداکرده و در برنامه تورهای گردشگری استان تنظیم شده است.

رقص کردی

رقص کردی که به عنوان «هه لپه رکی» در میان مردم کردستان از آن یاد می‌شود با زیبایی خاص آیینه‌ای تمام‌نما از زندگی گذشته این مردم است. حرکات رقص کردی برگرفته از زندگی و کار روزانه مانند کشاورزی، اعتقادات دینی، مراسم و جشن‌های بزرگ، بازی‌های محلی، جنگ و دفاع، حالات روحی و درونی افراد بوده است.

این رقص به علت دور بودن از ابتذال از یک سو و پیوند تاریخی و اجتماعی با زندگی مردم داشته و ازسوی دیگر در میان تمام طبقات مردم به عنوان یک ارزش تلقی می‌شود. اصالت این هنر باعث پیشرفت آن در استان شده است.

موسیقی

استان کردستان یکی از غنی‌ترین استان های کشور از لحاظ موسیقی است. گروه‌های مختلف موسیقی در استان، وجود اساتید موسیقی در تهران و شهرهای بزرگ کشور که برخاسته از استان کردستان هستند و همچنین ساخت سازهای موسیقی به علت پیشرفت صنایع چوبی و نازک‌کاری در کنار استعداد موسیقی موجود در استان، کردستان را به مهد موسیقی کشور تبدیل کرده است. موسیقی کردستان را می‌توان در سه بخش تقسیم‌بندی کرد، نخستین بخش موسیقی دینی است که در مراسم مولودی به مناسبت تولد پیامبر و یا اعیاد فطر و قربان و مراسم دراویش با آواز ودف اجرا می‌شود، دومین بخش موسیقی مناطق شهری است که به وسیله موسیقیدان‌های حرفه‌ای اجرا می‌شود و به آن گروانی گفته می شود که دارای مقام‌های مختلفی است و سومین بخش، موسیقی روستایی و سنتی است که به آن بیت می‌گویند.

صنایع‌دستی

صنایع‌دستی به عنوان بخشی از میراث‌فرهنگی و به عنوان نمادی از نوع زندگی فرهنگی یک جامعه همواره مورد توجه گردشگران قرار گرفته است در استان کردستان به علت عدم استیلای بخش صنعتی هنوز صنایع‌دستی از لحاظ کیفیت و گستردگی در سطح کشور مطرح است به گونه‌ای که فرش و گلیم کردستان به همراه محصولات نازک‌کاری مثل شطرنج شهرت جهانی پیدا کرده است و بیشتر مسافران و گردشگرانی که به کردستان سفر می‌کنند حتما از محصولات نازک‌کاری، فرش و گلیم این منطقه هنر پرورخرید می‌کنند.